Odkrycie nieznanych dotychczas odcinków wałów z czasów krzyżackich i dwa cmentarzyska kurhanowe – to najważniejsze efekty zakończonego projektu realizowanego na terenie Warmii i Mazur przez Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie.
Badany przez archeologów obszar jest zalesiony, dlatego przez wiele lat trudno było ustalić, czy zasiedlano go w przeszłości. Tradycyjne metody stosowane w tej nauce nie pozwalają na miarodajne zbadanie terenu pokrytego lasem. Z pomocą przyszła nowoczesna technologia.
“Zleciliśmy firmie MGPP Aero laserowy skan lotniczy (LiDAR) wybranych terenów leśnych o powierzchni ponad 30 km kw. Dzięki zastosowaniu tej metody można lokalizować trudno dostępne obiekty o własnej formie terenowej (wały, kurhany, grodziska). Jest ona przydatna szczególnie na terenach leśnych, zakrzaczonych, wszędzie tam, gdzie roślinność utrudnia obserwację” – wyjaśnia Mariusz Wyczółkowski, kierownik projektu.
Archeolog dodaje, że atutem tej metody jest duża dokładność – na każdym metrze kwadratowym skanowanego terenu dokonywane są pomiary aż czterech punktów. Oznacza to, że na 1 ha badanego lasu dokonano pomiaru 40 000 punktów, z których każdy posiada dokładne dane dotyczące jego wysokości nad poziom morza oraz usytuowania w siatce kartograficznej.
“Badaniami objęliśmy dwa duże kompleksy leśne – dawny las Marschals Heide – Puszcza Marszałkowska należąca w średniowieczu do Marszałków Zakonu Krzyżackiego, oraz las należący od XIV w. do Kętrzyna (Rastenburger Stadt Wald), położony na miejscu lasów Bosin i Tauro” – dodaje Wyczółkowski.
W wyniku skanowania laserowego na terenie Puszczy Marszałkowskiej znaleziono nieznane wcześniej średniowieczne wały będące elementami systemu obronnego zlokalizowanego na granicy komturstwa królewieckiego i brandenburskiego. Według dotychczasowych ustaleń powstały po 1326 roku. “Wydaje się, że inicjatywę budowy systemu obrony liniowej państwa Zakonu można przypisać Wielkiemu Mistrzowi Ditrychowi von Altenburg, który w roku 1341, według informacji z kroniki Wiganda z Marburga, wykonał trzy szerokie drogi militarne prowadzące na Litwę, umocnione rowami. Śladem wspomnianych w kronice umocnień mogą być właśnie wały” – przekonuje archeolog.
Wzmocnieniem systemu obronnego były strażnice, gródki stożkowe i dwa zamki w Gierdawach i w Nordenburgu. Stanowiły one część całego systemu wałów uzupełnionych prawdopodobnie przesiekami, które ciągnęły się od jeziora Oświn aż do jeziora Arklickiego Obecnie część średniowiecznych wałów udostępniona jest w ramach ścieżki edukacyjnej wykonanej przez Nadleśnictwo Srokowo.
W tym samym lesie, dzięki LiDAR-owi odnaleziono również nieznane cmentarzysko kurhanowe, które wstępnie datowane jest na wczesną epokę żelaza lub okres wpływów rzymskich. Tworzą go trzy kurhany o średnicach dochodzących do 10 m i wysokości ok 0,5-0,6 m.
Kolejne cmentarzysko kurhanowe odkryto na terenie dawnego Lasu Miejskiego w Kętrzynie.
“W czasie weryfikacji terenowej obiektów widocznych na Numerycznym Modelu Terenu, wykonanym na podstawie skanowania laserowego, odnaleziono także kilka stanowisk płaskich. Najciekawszym z punktu widzenie badaczy przeszłości jest rozległa osada wczesnośredniowieczna związana z użytkowaniem grodziska w Poganowie i funkcjonowaniem miejsca kultu. Odnaleziono także dużą osadę z okresu wędrówek ludów, ślady osadnictwa z okresu rzymskiego oraz miejsce produkcyjne związane z wytapianiem żelaza z rud darniowych” – opisuje naukowiec.
“Prowadzona od wielu lat w Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Kętrzynie akcja +archeologii leśnej+ wykazała, że badanie terenów zalesionych na terenach dawnych Prus może przyczynić się do odkrycia wielu nowych stanowisk archeologicznych” – dodaje Wyczółkowski. “Specyfika zagospodarowania terenu dzisiejszych Warmii i Mazur od czasów osadnictwa krzyżackiego sprawiła, że większe kompleksy leśne na tym terenie znajdują się w tym samym miejscu od okresu średniowiecza. Dlatego zachowały się liczne, nieznane dotąd obiekty i stanowiska archeologiczne” – mówi.
Projekt sfinansowano dzięki dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach priorytetu Ochrona zabytków archeologicznych. Nowe metody weryfikacyjnych badań AZP obszarów leśnych. Wszystkie odnalezione stanowiska zostały zainwentaryzowane. Część uzyskanych wyników wykorzystana będzie w projekcie badawczym “Krajobraz wczesnośredniowiecznego osadnictwa Prus. Ekologia kompleksu osadniczego w Poganowie stanowisko IV”, który dzięki grantowi Narodowego Centrum Nauki będzie realizowany w Muzeum w Kętrzynie w latach 2012-2014.
PAP – Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski
agt/bsz
Źródło: www.naukawpolsce.pap.pl