Pierwsze regularne pomiary zawarto\u015bci ozonu w atmosferze naukowcy z Centralnego Obserwatorium Geofizycznego Instytutu Geofizyki Polskiej Akademii Nauk (IGF PAN) w rozpocz\u0119li 50 lat temu. Koncentracj\u0119 ozonu w atmosferze rejestruj\u0105 nad stacj\u0105 pomiarow\u0105 w Belsku Du\u017cym ko\u0142o Gr\u00f3jca.<\/p>\n

W przes\u0142anym PAP komunikacie IGF PAN informuje, \u017ce od kilku lat naukowcy, zw\u0142aszcza latem, nad Belskiem rejestruj\u0105 coraz mniejsz\u0105 koncentracj\u0119 ozonu w stratosferze. \u201ePod koniec 2012 roku by\u0142o go kilka procent mniej, ni\u017c nale\u017ca\u0142oby si\u0119 spodziewa\u0107, bior\u0105c pod uwag\u0119 zmniejszaj\u0105c\u0105 si\u0119 w stratosferze koncentracj\u0119 substancji szkodliwych\u201d \u2013 informuje IGF PAN.<\/p>\n

\u201eMo\u017cliwe, \u017ce w atmosferze zaczyna dzia\u0142a\u0107 nowy, jeszcze przez nas niezidentyfikowany lokalny mechanizm zmniejszaj\u0105cy grubo\u015b\u0107 ochronnej warstwy ozonowej. Niezale\u017cnie od jego natury pewne jest, \u017ce w najbli\u017cszym czasie ka\u017cdy powinien nadal uwa\u017ca\u0107 na S\u0142o\u0144ce i unika\u0107 nadmiernego opalania. My za\u015b musimy dalej monitorowa\u0107, co dzieje si\u0119 z ozonem nad naszymi g\u0142owami\u201d \u2013 podkre\u015bla kierownik Zak\u0142adu Fizyki Atmosfery IGF PAN prof. Janusz Krzy\u015bcin.<\/p>\n

Cz\u0105steczki tlenu, kt\u00f3rym oddychamy, maj\u0105 po dwa atomy tlenu. Ozonu, czyli cz\u0105steczek z trzema atomami tlenu, jest w powietrzu niewiele. Maksymalne koncentracje ozonu w atmosferze, rz\u0119du kilku cz\u0105steczek na milion cz\u0105steczek powietrza, wyst\u0119puj\u0105 w stratosferze – na wysoko\u015bci oko\u0142o 30 km. \u201eGdyby ca\u0142y ozon zawarty w pionowym s\u0142upie powietrza nad naszymi g\u0142owami zgromadzi\u0107 przy gruncie, jego warstwa mia\u0142aby grubo\u015b\u0107 od 2 do 5 mm, w zale\u017cno\u015bci od pory roku\u201d – czytamy w przes\u0142anym PAP komunikacie.<\/p>\n

Ozon w ma\u0142ych ilo\u015bciach wywo\u0142uje kaszel i b\u00f3le g\u0142owy, w wi\u0119kszych prowadzi do obrz\u0119ku p\u0142uc i \u015bmierci. Jednocze\u015bnie ozon, kt\u00f3ry znajduje si\u0119 w stratosferze jest niezb\u0119dny dla \u017cycia na Ziemi. Silnie absorbuje promieniowanie ultrafioletowe docieraj\u0105ce ze S\u0142o\u0144ca do g\u00f3rnych warstw atmosfery, co ma ochronny wp\u0142yw na organizmy \u017cywe.<\/p>\n

\u201eU ludzi nadmiar promieniowania UV jest szkodliwy m.in. dla oczu i sk\u00f3ry. Wiadomo o jego \u015bcis\u0142ym, dobrze udokumentowanym zwi\u0105zku z powstawaniem nowotwor\u00f3w z\u0142o\u015bliwych sk\u00f3ry: podstawnokom\u00f3rkowego i kolczystokom\u00f3rkowego\u201d – wyja\u015bnia prof. Krzy\u015bcin.<\/p>\n

Od po\u0142owy lat 80. XX wieku obserwacje naziemne i satelitarne wykazywa\u0142y niepokoj\u0105co niskie zawarto\u015bci ozonu w atmosferze nad Antarktyd\u0105. Jego deficyt na obszarach o powierzchni liczonej w dziesi\u0105tkach milion\u00f3w kilometr\u00f3w kwadratowych si\u0119ga\u0142 nawet 40 proc. W niekt\u00f3rych warstwach atmosfery nad Antarktyd\u0105, na wysoko\u015bci 15-20 km, ozon zosta\u0142 ca\u0142kowicie zniszczony. Zjawisko to zyska\u0142o miano \u201edziury ozonowej\u201d.<\/p>\n

Winowajc\u0105 okaza\u0142y si\u0119 freony, czyli gazy chlorofluorokarbonowe, powszechnie stosowane w drugiej po\u0142owie XX wieku, m.in. w aerozolach i lod\u00f3wkach – wyja\u015bniaj\u0105 specjali\u015bci IGF PAN. Jak t\u0142umacz\u0105, zwi\u0105zki te trafia\u0142y do atmosfery, z czasem migrowa\u0142y ku r\u00f3wnikowi i tu by\u0142y wynoszone do stratosfery, sk\u0105d rozprzestrzenia\u0142y si\u0119 ku biegunom. Freony w trakcie w\u0119dr\u00f3wki w wysokich warstwach atmosfery rozpada\u0142y si\u0119 pod wp\u0142ywem silnego promieniowania UV. Powstaj\u0105ce wtedy wolne atomy chloru stawa\u0142y si\u0119 katalizatorem reakcji chemicznych prowadz\u0105cych do intensywnego rozpadu ozonu. Mniej wi\u0119cej po pi\u0119ciu latach w\u0119dr\u00f3wki w stratosferze freony dociera\u0142y nad Antarktyd\u0119 i Arktyk\u0119.<\/p>\n

Dziura ozonowa jest jednak zjawiskiem sezonowym, od ponad 30 lat pojawiaj\u0105cym si\u0119 nad Antarktyd\u0105 corocznie z ko\u0144cem zimy i zanikaj\u0105cym po kilku miesi\u0105cach. W zale\u017cno\u015bci od warunk\u00f3w meteorologicznych mo\u017ce by\u0107 wi\u0119ksza lub mniejsza i trwa\u0107 miesi\u0105c d\u0142u\u017cej lub kr\u00f3cej.<\/p>\n

\u201eW wyniku silnego wych\u0142odzenia Antarktydy podczas nocy polarnej, czyli w okresie od czerwca do wrze\u015bnia, w atmosferze nad p\u00f3\u0142kul\u0105 po\u0142udniow\u0105, na wysoko\u015bci oko\u0142o 20 km, pojawiaj\u0105 si\u0119 specyficzne chmury z\u0142o\u017cone z kropelek rozcie\u0144czonego kwasu azotowego lub kryszta\u0142\u00f3w lodu. Wraz z powrotem \u015bwiat\u0142a s\u0142onecznego nad ten obszar, co przypada na prze\u0142om sierpnia i wrze\u015bnia, w s\u0105siedztwie takich cz\u0105stek chmurowych intensyfikuj\u0105 si\u0119 reakcje chemiczne niszcz\u0105ce ozon. Podczas wiosny arktycznej S\u0142o\u0144ce stopniowo ogrzewa atmosfer\u0119 i chmury zanikaj\u0105, zwykle z ko\u0144cem listopada, a wraz z nimi znika te\u017c dziura ozonowa\u201d – opisuje prof. Krzy\u015bcin.<\/p>\n

Naukowcy przekonuj\u0105, \u017ce dziura ozonowa nad Antarktyd\u0105 nie ma wp\u0142ywu na poziom ozonu nad Polsk\u0105. Nam mo\u017ce zagra\u017ca\u0107 jedynie dziura ozonowa nad Arktyk\u0105. \u201eNad p\u00f3\u0142nocnym biegunem atmosfera jest jednak cieplejsza i tylko po ekstremalnie ch\u0142odnej zimie 2010\/2011 pojawi\u0142a si\u0119 tutaj dziura ozonowa. By\u0142a ona jednak znacznie mniej rozleg\u0142a ni\u017c jej odpowiednik nad Antarktyd\u0105\u201d \u2013 informuj\u0105 naukowcy w przes\u0142anym PAP komunikacie.<\/p>\n

Od pocz\u0105tku lat 70. ubieg\u0142ego wieku stratosfera stawa\u0142a si\u0119 coraz bardziej zanieczyszczona substancjami niszcz\u0105cymi warstw\u0119 ozonow\u0105. Pomiary w obserwatorium IGF PAN wykazywa\u0142y w latach 90. deficyt ozonu nad Polsk\u0105 na poziomie 6 proc. w stosunku do \u015bredniej wieloletniej z lat 60. i 70. “Zmiany te skutkowa\u0142y nieznacznym, praktycznie nieszkodliwym wzrostem promieniowania UV, por\u00f3wnywalnym z tym, kt\u00f3rego do\u015bwiadczyliby\u015bmy po przeprowadzce z Warszawy do Krakowa” \u2013 informuj\u0105 naukowcy.<\/p>\n

W 1987 roku spo\u0142eczno\u015b\u0107 mi\u0119dzynarodowa podj\u0119\u0142a w ramach tzw. Protoko\u0142u Montrealskiego dzia\u0142ania, kt\u00f3rych skutkiem mia\u0142o by\u0107 zredukowanie emisji freon\u00f3w i innych substancji niszcz\u0105cych warstw\u0119 ozonow\u0105 do atmosfery. Na prze\u0142omie wiek\u00f3w wiele stacji pomiarowych, w tym i Belsk, zacz\u0119\u0142o rejestrowa\u0107 stopniowy wzrost zawarto\u015bci ozonu w atmosferze.<\/p>\n

\u201eWydawa\u0142o si\u0119, \u017ce dzi\u0119ki Protoko\u0142owi Montrealskiemu i jego p\u00f3\u017aniejszym poprawkom, wprowadzaj\u0105cym dalsze ograniczenia w produkcji substancji szkodliwych dla ozonu, problem zosta\u0142 rozwi\u0105zany. Jednak w po\u0142owie minionej dekady na naszych szeroko\u015bciach geograficznych tendencja odwr\u00f3ci\u0142a si\u0119 i poziom ozonu znowu zacz\u0105\u0142 si\u0119 obni\u017ca\u0107\u201d \u2013 czytamy w komunikacie IGF PAN.<\/p>\n

Instytut Geofizyki PAN (IGF PAN) w Warszawie prowadzi badania podstawowe w zakresie fizyki wn\u0119trza Ziemi, fizyki atmosfery, sejsmologii, geomagnetyzmu oraz hydrologii, organizuje tak\u017ce wyprawy polarne. Obserwacje ozonu w Belsku s\u0105 w\u0142\u0105czone w globalny system monitorowania ozonu i dostarczy\u0142y cennych danych dla licznych prac naukowych.<\/p>\n

\u201eWyniki naszych obserwacji ozonowych by\u0142y u\u017cywane m.in. do oceny dok\u0142adno\u015bci pomiar\u00f3w ozonu wykonywanych przez kr\u0105\u017c\u0105ce wok\u00f3\u0142 Ziemi satelity\u201d – m\u00f3wi prof. Janusz Krzy\u015bcin.<\/p>\n

PAP \u2013 Nauka w Polsce<\/p>\n

ekr\/ mrt\/<\/p>\n

\u0179r\u00f3d\u0142o: www.naukawpolsce.pap.pl<\/a><\/p>\n<\/div>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Ilo\u015b\u0107 ozonu w atmosferze, mierzona przez naukowc\u00f3w w mazowieckim Belsku, zmniejsza si\u0119 od kilku lat szczeg\u00f3lnie latem. Pod koniec 2012 r. by\u0142o go kilka procent mniej, ni\u017c nale\u017ca\u0142oby si\u0119 spodziewa\u0107 – wynika z obserwacji uczonych Centralnego Obserwatorium Geofizycznego Instytutu Geofizyki PAN.<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":0,"comment_status":"open","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_eb_attr":"","footnotes":""},"categories":[14,3],"tags":[47,4775,4774,278],"slowa":[],"typ":[],"class_list":["post-6788","post","type-post","status-publish","format-standard","hentry","category-poradniki-dla-turysty","category-wydarzenia-aktualnosci-turystyczne","tag-ekologia","tag-ozon","tag-warstwa-ozonowa","tag-ziemia"],"yoast_head":"\n